De lente van 2021 is anders verlopen dan we inmiddels gewend zijn. Het was aan de frisse kant met verspreid over de gehele lente neerslag in de vorm van buien, afgewisseld met gestage regenval en af en toe een flinke bui. Van langdurige droge perioden was geen sprake. Dit weerbeeld pakt goed uit voor het watersysteem. Er is dan ook een goede waterbuffer opgebouwd in het grondwater. Moeder natuur speelde daarin een cruciale rol, maar de genomen maatregelen door boeren en waterschap dragen ook bij. De vraag blijft of de opgebouwde watervoorraad voldoende is voor een eventuele droge periode.
Neerslagtekort als indicator
Een belangrijke indicator om te zien of het droog is of gaat worden is het neerslagtekort. Het neerslagtekort wordt berekend door de gevallen neerslag te verrekend met de verdamping. Valt er veel regen en verdampt er weinig dan is het neerslagtekort klein. Figuur 1 laat het verloop van het neerslagtekort zien gemeten vanaf 1 april in Nederland. Opvallend voor dit jaar (zwarte lijn) is dat er nauwelijks tot geen neerslagtekort is. Het neerslagtekort zit ruim onder de mediaan en daarmee is de situatie een stuk gunstiger dan de afgelopen jaren, waarbij er rond deze tijd van het jaar al een fors neerslagtekort was opgebouwd.
Situatie van het grondwater op 1 juni
Op onderstaand kaartje met grondwaterstanden zien we overwegend groene bollen in ons werkgebied. Op die plekken is sprake van een normale situatie. Ook zien we hier en daar grondwaterstanden die hoog zijn voor de tijd van het jaar, de blauwe bollen. Alleen op de Maashorst is de grondwaterstand nog niet geheel op normaal niveau.
Inmiddels is door het mooie en droge weer van eind mei het grondwater overal aan het zakken. De daling gaat niet heel hard en past bij een normaal verloop in deze periode van het jaar. Wel zien we dat door de hoosbuien van afgelopen dagen met name rond Erp, Helmond, Gemert en Deurne het grondwater lokaal weer is gestegen.
Water vasthouden
De afgelopen jaren hebben we, samen met boeren, maatregelen genomen om beter bestand te zijn tegen droogte. Als waterschap zetten we in op het vasthouden van water en dat doen we vooral door stuwen hoog te laten staan. Afgelopen winter en voorjaar hebben we dat massaal gedaan. Dat leverde soms natte situaties op bij percelen die laag liggen of van zichzelf wat natter zijn. Over het algemeen zijn we niet ingegaan op verzoeken tot peilverlaging. Alleen in situaties waarbij het veel te nat werd en in gebieden die minder droogtegevoelig zijn is er wel geanticipeerd met een tijdelijke peilverlaging. Van de hoge gronden weten we dat ze meer last hebben van droogte. Op die plekken zijn we dan ook extremer in hoge stuwstanden dan in de lager gelegen gebieden. Boeren hebben over het algemeen deze maatregelen geaccepteerd. Sommige percelen zijn wat later bemest of ingezaaid omdat ze nog te nat waren. We snappen dat dat lastig kan zijn. Aan de andere kant werkt het voor boeren met percelen die wat droogtegevoeliger zijn juist weer gunstig. Het blijft ook voor ons schipperen tussen vasthouden van water en een buffer opbouwen voor een eventueel droge periode en een individueel belang van een perceel dat langer aan de natte kant is. We houden alle belangen in het oog, maar soms moet iemand het spreekwoordelijke water bij de wijn doen.
Boeren bufferen mee
Boeren zelf zijn ook in de weer met het vasthouden van water. We zijn erg tevreden over het plaatsen van rijplaatstuwen in de kleinere boerenslootjes die niet in beheer zijn bij het waterschap. Sinds juli vorig jaar zijn er zeker 50 stuks geplaatst. Ook de inzet van aanwezige LOP stuwen is stukken beter dan voor de start van de droogte in 2018. Daarnaast zijn er allerlei andere manieren om water beter vast te houden, zoals het actief gebruiken van peilgestuurde drainage. Hier komen we in een volgende nieuwsbrief op terug.
Is er voldoende buffer opgebouwd?
Het ziet er momenteel goed uit en het watersysteem kan wel tegen een stootje. Toch hebben we de afgelopen jaren gezien dat een lange, extreem droge periode tot problemen kan leiden. Met name de hoge gronden zoals die van de Maashorst hebben daar last van. Laat daarom die bui maar af en toe vallen. Dan hoeven percelen niet beregend te worden, zakt het grondwater niet te snel weg en vallen waterlopen niet droog. Maar naast de droogte, moeten we oog blijven houden voor de kans op extreme hoosbuien. Ook die lijken steeds meer voor te komen. Als we heel nauwkeurig wisten waar zo’n hoosbui gaat vallen konden we daar op anticiperen. Helaas kunnen meteorologen dat nog niet. Wel zijn steeds meer stuwen zo gemaakt dat ze automatisch reageren indien nodig. En we zorgen ervoor dat waterlopen gemaaid worden zodat het water indien nodig makkelijker weg kan stromen. Daarnaast houden we duikers en krooshekken schoon zodat ze niet voor opstoppingen zorgen. We houden de situatie continue in de gaten en hebben directe lijnen met het KNMI voor (on)weerverwachtingen. Als het nodig is zullen we altijd anticiperen, is het niet vooraf dan wel tijdens of direct na een hoosbui.
Ideeën of wensen? We horen je graag!
Boerenpercelen zijn erg belangrijk bij het vasthouden van water. We moeten het samen blijven doen. Heb je ideeën of interesse in bijvoorbeeld het plaatsen van een rijplaatstuw? We horen je graag!
Lees ook het waterbericht van mei, het extra waterbericht van 4 juni en de pagina met actuele waterinformatie.