Waterbericht augustus: droogte verergerd

Midden in augustus hadden we een hittegolf waardoor er heel veel water is verdampt. Wat kun je je hierbij voorstellen: als er op een droge warme dag 5 millimeter verdampt, staat dat gelijk aan acht miljoen kuub water die in ons werkgebied de lucht invliegt/verdwijnt.

Dat is te zien aan het neerslagtekort. Dat is voor 2025 is opgelopen naar 250 millimeter. Dat betekent dat er sinds 1 januari van dit jaar 250 millimeter water meer is verdampt dan er is gevallen aan regen. Dat tekort is groter dan we eerder hebben gezien tijdens droge jaren en gaat zelfs richting het ‘recorddroge’ jaar 1976, zoals je ziet in onderstaande grafiek.

Gemiddeld viel er in ons werkgebied in augustus rond de 20 mm regen, dat is normaal gesproken ongeveer 80 mm.

Wat betekent dit voor de grondwaterstanden?

De grondwaterstanden zijn in augustus flink gedaald. Op de hogere gronden gaat het om zo’n 20 centimeter in een maand tijd. In de omgeving van Schijndel/Wijboschbroek is het grondwater het meest gedaald en staat het ongeveer 80 cm lager dan normaal in deze tijd van het jaar. In de rest van het gebied is dat tussen de 20 tot 60 centimeter. Op het centrale deel van de Maashorst zien we de grootste daling van de grondwaterstand ooit gemeten in 9 maanden tijd. De grondwaterstand staat daar wel nog zo’n 10-20 cm hoger dan in het zeer droge jaar van 2022, maar dat komt omdat aan het begin van het jaar het grondwater daar nog zeer hoog stond. Een enorme daling, maar vanuit een zeer hoge grondwaterstand.

Hoe staat het met de bodem?

De bodem is verder opgedroogd, vanuit de zogeheten toplaag dieper de wortelzone in. Hierdoor was er meer behoefte aan beregenen en werden akkers veel besproeid. Later in de maand is er minder beregend, omdat gewassen in de laatste fase zitten en er minder water voor nodig is. In de maanden juni en juli vormen gewassen hun vruchten en is er meer behoefte aan water.

Hoe staat het met de waterstanden en afvoeren in sloten en beken?

De afvoeren van de beken zijn in de maand augustus verder gedaald tot zeer lage afvoeren. Zo is de afvoer van de Aa bij Den Bosch teruggelopen tot 300-500 l/s. Een maand eerder was dat nog rond de 2000 l/s. Ter vergelijk: rond kerst 2023 kende de Aa bij Den Bosch een afvoer van ruim 80.000 l/s.

Door deze zeer lage afvoer stroomt er geen drup water meer naar de Maas. Het water is allemaal nodig om het watersysteem in en rond Den Bosch op peil te kunnen houden. De Raam bij Grave kent al sinds de maand juni geen afvoer meer op een enkele opleving van een paar liter per seconde na. De droogval van sloten en beken is verder toegenomen en zit op een vergelijkbaar niveau als recente droge jaren. Op de hoge gronden van de horst, waar geen aanvoer van water mogelijk is, gaat de droogval richting de 100 %. In het oostelijk gedeelte van het werkgebied (in het district Raam) is tussen 50-75 % van de sloten en beken drooggevallen. In de lagere delen van het werkgebied beperkt de droogval zich tot bovenlopen en zijtakken van beken.

Hoe staat het met de Maas en de aanvoer?

De Maas kent zeer lage afvoeren voor de tijd van jaar. De afvoer bij St. Pieter bedraagt de laatste weken van augustus ongeveer 30 kuub per seconde. Dat zit rond afvoeren die maar eens in de twintig jaar voorkomen. Met deze afvoer zijn er geen acute watertekorten. Wel is de vraag naar water in ons watersysteem zo groot dat we met maximale wateraanvoer vanuit de Maas niet alle gebieden kunnen bereiken. Dat speelt vooral in de omgeving van Boekel/Venhorst, Gemert , Landhorst en rond Sint Anthonis.

Blauwalgen

Er is heel veel blauwalg bijgekomen in de maand augustus. We constateren op meer dan 20 plekken blauwalgen in vijvers en waterpartijen. Daarnaast zien we ook veel blauwalg die wordt aangevoerd vanuit de Maas en de Rijkskanalen naar beken van het waterschap. Via deze kaart: Meldingen waterkwaliteit zijn de locatie en waterlopen met blauwalgen te zien.

Hoe gaat het waterschap met de huidige situatie om?

• Er is een onttrekkingsverbod oppervlaktewater voor de districten Raam, Beneden Aa en Boven Aa. Deze is op 26 augustus aangescherpt
• Grondwater wordt opgepompt om de Esperloop en Hooge Raam stromend te houden. Dat doen we omdat in deze beken ecologisch waardevolle soorten leven.
• Vissen worden op plekken gered en verplaatst naar sloten en beken waar ze wel kunnen overleven.
• Met ons peilbeheer hebben we sinds februari/maart geanticipeerd. Stuwen zijn geleidelijk massaal omhoog gezet om water zo goed mogelijk vast te houden hierbij is de zogeheten conserveringsmarge ingezet.
• De aanvoer van water is maximaal. Ook de inlaat vanuit de Maas bij Sambeek wordt gebruikt. Dat betekent dat er geen water meer uit de Sambeekse Uitwatering stroomt. Met de inlaat houden we deze op peil, zodat er water kan worden aangevoerd naar de Oeffeltse Raam. De totale aanvoer is niet toereikend om alles op peil te houden.
• Vistrappen zijn massaal dichtgezet zodat er geen water wegstroomt en het bovenstrooms de vistrap onder peil zakt.
• We legde in april buffers aan. In het Drongelens Kanaal is het peil met 20 centimeter verhoogd en in de Dieze met 10 centimeter. Waterberging Hoogdonk nabij Deurne is omgetoverd tot een conserveringsplas. De buffer van het Drongelens kanaal is in augustus gebruikt om de polders van Koningsvliet van water te blijven voorzien.
• Bij de Bovenlandse Sluis aan het einde van het Drongelens Kanaal zijn openingen in de sluis helemaal dichtgezet zodat er niet onnodig kostbaar water uit het kanaal verdwijnt.
• De buffer van Waterhouderij Blauwe Poort in Laarbeek is ingezet geweest en staat momenteel kurkdroog.

Wat is de verwachting voor de komende weken?

De verwachting is dat het weer (licht) wisselvallig blijft en ook niet al te warm. Met dit verwachte weertype stabiliseert het watersysteem zich en bij wat meer regen verbetert de situatie. Duidelijk is wel dat er heel veel regen nodig is om het grondwater op de hogere gronden fors te laten stijgen.