Zo beschermen we onze dijken in droge tijden


20 juni 2022

Het komt steeds vaker voor dat er langere tijd geen druppel - of in elk geval weinig - regen valt in ons land. Een gevolg daarvan is dat het grondwater in Brabant daalt. Dat leidt tot grote zorgen. Wellicht vraag je je af of deze verdroging ook invloed heeft op de conditie van de dijken in ons gebied. Voordat we die vraag beantwoorden, eerst een snelcursus dijkkunde.

Droogtegevoeligheid dijken in theorie

De meest droogtegevoelige dijken zijn veendijken. De naam verklapt het al: dat zijn dijken die grotendeels bestaan uit veen, of de ondergrond bestaat uit veen. Veen dat onder de grond ligt, onder het grondwater, daar gebeurt niet zo veel mee. Maar zodra veen boven het grondwater komt, klinkt het in (het krimpt) en wordt het langzaam afgebroken door bacteriën (door rotting of oxidatie). Een veendijk zakt dus voortdurend en moet regelmatig worden opgehoogd. Droogte versnelt dat proces en ook kunnen er door het verdrogen droogtescheuren ontstaan.

Het verdroogde veen wordt licht als een kurk. Wanneer er bijvoorbeeld water uit een boezem  of kanaal in zo’n droogtescheur dringt, dan kan een verdroogd stuk veen losscheuren en als een kurk gaan drijven. Daardoor gaat de dijk kapot. Dat is precies wat er gebeurde bij Wilnis in 2003.

Niet alleen veendijken zijn kwetsbaar. Als de ondergrond van de dijk bestaat uit een dikke kleilaag, kan de dijk langzaam zakken want ook klei klinkt in en krimpt bij verdroging. Dat is niet zo ernstig als wat er met veendijken kan gebeuren, maar het betekent wel dat de dijk wat lager komt te liggen.

Onze dijken in tijden van droogte

Gelukkig hebben we bij Aa en Maas geen veendijken. Het kanaal van Deurne wordt weliswaar omringd door veenkades, maar dat is geen primaire of regionale waterkering en deze is niet van direct belang voor de waterveiligheid. Onze dijken liggen ook niet overal op dikke kleipakketten. De ondergrond bestaat voornamelijk uit zandig materiaal. Wel zijn de dijken meestal afgedekt met een kleilaag. Is het langere tijd droog, dan ontstaan er scheuren in de bovenste laag van de dijk. Ook kan de grasmat ernstig verdrogen. Gelukkig zijn deze dijken behoorlijk self-healing. In het natte najaar trekken de scheuren in de klei weer dicht en is het gras snel weer even groen als dat van de buren.

Wat doen we om de dijken te beschermen tegen droogte?

  • De grassen en kruiden op de dijken zorgen voor stevigheid. We zorgen voor een goede, stevige grasmat door de dijken te maaien of te laten begrazen. Tijdens de eerste maaironde begin mei maaien we de binnenkant van de dijk. Eind juni maaien we tijdens de tweede maaironde de buitenkant van de dijk. Daardoor staat er altijd gras op de dijk én het is goed voor de diversiteit aan planten en dieren (biodiversiteit). Als we door ons maaibeleid vogels, vlinders en belangrijke insecten kunnen helpen - zonder dat het ten koste gaat van de waterveiligheid - doen we dat natuurlijk graag. In september maaien we de dijk nog een keer in zijn geheel zodat we met een strakke grasmat het hoogwaterseizoen (van 1 oktober tot 1 april) in gaan.
  • Daarnaast controleren onze dijkbeheerders in tijden van droogte regelmatig op scheuren. Als ze een scheur ontdekken die uit veiligheidsoverwegingen reparatie nodig heeft, dan wordt deze vaak gevuld met klei mengsel.
  • In uitzonderlijke situaties kunnen we besluiten om een dijk te beregenen.

Je kunt erop rekenen dat we de conditie van onze dijken goed in de gaten houden. In tijden van droogte doen we dat nóg wat vaker dan normaal. Een geruststellende gedachte, toch?